Baklanın meze hali: Fava
Bakla sözcüğünün kökeni Arapça’ya dayanır; ot, yeşillik anlamına gelir. Dilimize bakla bitkisinin adı olarak yerleşmiştir. Akdeniz ve ülkemiz sınırları içinde yetişmekle beraber, kökeni güneybatı Asya’ya kadar uzanır. Bugünkü Ürdün, Suriye ve İsrail topraklarında çok eski tarihlerden kalan bakla örneklerine rastlanmıştır. Mısır döneminde yapılan dini törenlerde Tanrı’ya hediye olarak sunulurdu.
Hem bitkisel protein ve karbonhidrat hem de demir, kalsiyum gibi mineraller açısından oldukça zengindir. Gluten hassasiyeti olan ve vegan beslenmeyi tercih eden kişiler tarafından da doyurucu bir gıda olarak tüketilmektedir. Bağışıklık sistemini güçlendirmek, böbreklerin çalışmasına yardımcı olmak gibi faydaları da bulunur.Tarımı kolaydır ve her anlamda faydalı bir bitkidir. Hasattan kalanlar yeşil gübre ya da hayvan yemi olarak kullanılır. Anadolu’da sakız, arşın ve kara bakla denilen çeşitleri ekilir. Toprağın azot oranını arttıran doğal gübre işlevini görmesi için bazı yıllar özellikle bakla ekilir.
Ülkemizde çokça bilinmese de baklanın bir başka çeşidi ve anavatanı Akdeniz havzasında yetişen tirmis, Antalya ve çevresinde çerez olarak tüketilmektedir. Antalya’nın nam-ı diğer “ıslak çerezi” olarak bilinen tirmisin bildiğimiz bakla gibi favası da yapılır. Mısır tanesi görünümünü andıran bir yapısı olan tirmis, Anadolu’da acı bakla, kurt baklası, mısır baklası gibi tüketildiği bölgeye özgü farklı isimlerleİlkbahar aylarında tezgahlara çıkan taze bakla, sofralarda birbirinden lezzetli tariflerle yerini almaya başlar. Enginarlı taze iç bakla İstanbul mutfağının geleneksel lezzetlerden biridir. Ege ve Girit mutfağında en yaygın kullanımı soğanla pişirilip püre haline getirilen iç baklaya zeytinyağı ilave edilerek hazırlanan ve dereotuyla süslenerek sofraya getirilen favadır. Fava aynı zamanda çilingir sofrasının klasik mezelerinden biridir.
Fava yapımında küçük farklar görülse de temel malzemeler değişmez. Aromatik tatlar katmak isteyenler içerisine kereviz ya da havuç ekleyerek kendi dokunuşlarını yapabilir. Ege’de taze bakladan yeşil renkli fava da yapılır.Meyhanede meze haline gelirken bazen fava “tekmilli fava” adını alır. Bu favaya ek bir lezzet katmak için yapılan işlemin adıdır. Halihazırda yemeye hazır olan favaya küp küp doğranmış kuru soğan, kıyılmış dereotu ilavesi yapılır ve bol zeytinyağı ile harmanlanır. Bir miktar da üzerine süslenerek servis yapılır. Buzdolabından henüz çıkmışsa hafif ısıtılması da lezzetini arttırır.
Fava her ne kadar lezzetli bir besin olsa da fazla tüketildiğinde “favizm” denilen bir alerji durumu ortaya çıkabilir ki, bu hassas kimselerde önemli bir sağlık sorununa sebep olabilir. Özellikle ilk defa yiyecek olanların dikkatli olması tavsiye edilir.
Bu mütevazı ve şahane mezeye çilingir sofranızda mutlaka yer verin. Mümkünse tekmilli olsun.